2019-йилдан бери давом этаётган коронавирус касаллиги (CОVID-19) пандемиясига сабаб бўлган коронавирус 2 (SARS-CоV-2)нинг оғир ўткир респиратор синдроми жаҳон иқтисодиётида катта йўқотишларга олиб келди. 2022-йил 15-феврал ҳолатига кўра, 413 миллиондан ортиқ CОVID-19 ҳолати қайд этилган, 5,8 миллион киши вафот этган.

Ҳатто CОVID-19 дан тузалиб кетганлар орасида ҳам кўпчилик Ковиддан кейинги ўткир асоратларни (ККЎА) бошдан кечиришмоқда. Яқинда нашр этилган «Ҳамшира амалиётчилари журнали» мақоласида тадқиқотчилар арзон рецептсиз дори ушбу беморларнинг катта қисми учун Ковиддан кейинги ўткир асорат симптомларини яхшилаши мумкинлигига умид қилмоқдалар.

Тадқиқот: SARS-CоV-2 инфекциясининг ўткир оқибатлари учун антигистаминлар.

Кириш

ККЎА сурункали оғриқ, холсизлик каби симптомлар натижасидаги беморларнинг иш қобилиятини йўқотиши натижасида глобал соғлиқни сақлаш инқирозини келтириб чиқариши мумкин. Қўшма Штатларда касалхонага ётқизилган CОVID-19 билан касалланган ҳар учдан икки нафари олти ой ичида ККЎА ривожланади. Нисбатан, касалхонага ётқизилмаган беморларнинг 10% дан ортиғидв олти ойдан кейин давом этадиган сурункали аломатлар кузатилади.

Ҳисоб-китобларга кўра, бутун дунё бўйлаб 54 миллион киши ККЎА билан касалланган. Ҳозирги мақолада антигистаминларга жавоб берган ККЎА билан касалланган икки аёл ҳақида хабар берилади.

Тадқиқот натижалари

Қирқ ёшлардаги оқ танли тиббиёт ходими бўлган биринчи беморда соғлиқ билан боғлиқ кўплаб муаммолар, жумладан идиопатик Райнауд феномени, поликисоз тухумдон синдроми ва сутга аллергия бор эди.

У одатда ҳафтада тўрт-беш кун қаттиқ ишларди. 2020-йил январ ойида SARS-CоV-2 юқтирганидан сўнг, беморда 72 соат ичида гриппга ўхшаш аломатлар пайдо бўлди. Кейинги ўн кун ичида у тошма, кўкрак қафасидаги оғриқлар, оғизда яралар, қуруқ йўтал ва тунда терлаш, шунингдек, таъмни йўқотиш симптомлари ҳақида хабар берди.

Ўткир касаллик белгилари 24 кун ичида қисман пасайган бўлса-да, бошқа аломатлар вақти-вақти билан, кўкаришлар ва оғиз яралари билан бирга давом этди. Бу аломатлар ҳар доим ҳам бир вақтнинг ўзида бўлмаса-да, содир бўлган.

2020-йил март ойида беморда мия карахтлиги пайдо бўлди, у бир кўпайиб, бир пасайиш билан намоён бўлди. 2020 йил июн ойида ўтказилган антитела тести салбий чиқди.
Бир йил ўтгач, бемор тери тошмаси ва оғиз бўшлиғидаги яралар учун қайта баҳоланди, бу иккала биопсия жойида лимфоцитар ва нейтрофил инфилтрацияни кўрсатди.
У биринчи марта 2020-йил июн ойида пишлоқ истеъмол қилганидан кейин аллергик аломатлар учун дифенгидраминни қабул қилди ва эртаси куни эрталаб чарчоқ ва мия карахтлигининг сезиларли даражада камайганини аниқлади. 72 соат ўтгач, у дори қабул қилмади ва яна чарчаган ва туманли ҳис қилди, у дозани такрорлади ва яна яхшиланишни кузатди.

Кейин бемор олти ой давомида худди шу дорини давом эттирди ва кейин бошқа дори, гидроксизин қўйилди. Гидроксизиннинг энг паст дозасида у тошмалар, чарчоқ ва когнитив функцияларда сезиларли яхшиланишга эга эди. Максимал рухсат этилган дозанинг учдан бир қисми бўлган дозани икки баравар оширгандан сўнг, у деярли тўлиқ симптоматик енгилликка эришди.

Тадқиқот вақтида бемор тўққиз ой давомида гидроксизинни ККЎА олдидан машқлар ва когнитив функцияга сезиларли даражада узоқ муддатли қайтиш билан қабул қилган, бошқа аломатлар эса асосан енгиллашган. У ўз фаолиятини ККЎАдан олдинги даражадаги 90% деб баҳолайди.

Иккинчи бемор, оқ ўқитувчи, астма ва мавсумий аллергия билан оғриган соғлом ва фаол ўрта ёшли аёл бўлиб, у фексофенадинни қабул қилди. 48 соат давомида COVID-19 га ўхшаш нафас олиш белгилари пайдо бўлганидан сўнг, бу беморда танадаги оғриқлар, қуруқ йўтал ва иситма ҳақида хабар берди, аммо SARS-CоV-2 учун полимераза занжир реакцияси (ПЗР) салбий эди.

Кўкрак қафасидаги оғриқ ва нафас қисилиши каби қўшимча симптомлар пайдо бўлди, бу эса CОVID-19 клиник ташхисига олиб келади. Кейин у тахминан уч ой давом этган кейинги бир неча ҳафта ичида иситма ва бўғимларда оғриқ пайдо бўлди. Шу нуқтада, антитела тести салбий эди.
Бир ой ўтгач, бу иккинчи беморда тахикардия, оёқ бармоқларининг аломатлари, чарчоқ, бўғимларда оғриқ, таъм ва ҳиднинг ўзгариши ва мия карахтлиги бор эди, буларнинг барчаси тўққиз ой давом этди. Бундан ташқари, қорин оғриғи, шунингдек, иккала қўлда акроцианоз пайдо бўлди. Микроваскуляр тромбоз келиб чиқиш потенциалини тан олган ҳолда, бемор ҳар куни 81 мг аспириндан бешта таблетка олишни бошлади, бу акроциянозни икки кун ичида енгиллаштиришга имкон берди.
Иккинчи бемор пробиотиклар ва витаминлар билан бирга кунига 81 мг аспириннинг бир марталик дозасини давом эттирди. 13 ойлигида фексофенадин йўқлиги сабабли дифенгидраминга ўтиш унинг миясида карант ва чарчоқнинг сезиларли даражада йўқолишига олиб келди. У ушбу дори-дармонларни қабул қилишни давом эттирди ва икки дозадан кейин унинг аломатлари сезиларли даражада яхшиланганини аниқлади ва шу билан унга ККЎАдан олдинги машқлар режимини давом эттиришга имкон берди.

Натижалар

Амалий тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ККЎА ҳар икки ҳолатда ҳам бир йилдан ортиқ давом этган заифлаштирувчи ва ҳаёт сифатини ўзгартирувчи аломатлар билан намоён бўлади. Бироқ, ушбу холатларни осонлик билан антигистаминлар ёрдамида даволаш ҳар икки ҳолатда ҳам ҳаётни нормаллаштирди.

Антигистаминлар оғир CОVID-19 билан касалланган беморларда симптомларнинг ривожланишини тўхтатиши ва соғайиш даражасини ошириши исботланган. Аслида, фамотидин паст даражадаги иммунологик фаоллашув билан боғлиқ эди, бу гистамин антагонистлари цитокин бўрони эҳтимолини камайтиришини кўрсатиши мумкин .
Қандай ва қайси дориларни қўллаш ва биринчи ёки иккинчи авлодлар алоҳида ёки биргаликда ишлатилишини аниқлаш учун сезиларли даражада кўпроқ тадқиқотлар талаб этилади. Бироқ, SARS-CоV-2 рецепторларининг танада кенг тарқалиши ҳар қандай орган тизимига инфекциядан келиб чиққан яллиғланиш ва эндотелиал фаоллашувдан таъсирланишига имкон беради. Бу ККЎА белгиларининг кузатилган кенг спектрига мос келади.

Беморлар оёққа туришларига ёрдам берадиган воситаларни қидирмоқдалар. Ҳозирги вақтда ККЎА учун ҳеч қандай даво йўқ, фақат симптомларни бошқариш мумкин. Осон бўладиган, рецептсиз сотиладиган дори-дармонлар ККЎА белгиларининг айримларини енгиллаштириши мумкинлиги бутун дунё бўйлаб ойлар ва ҳатто йиллар давомида азоб чекаётган 54 миллион кишига умид бериши керак .

Доктор Лижи Томас, MD 2022 йил 14-феврал Бенедетте Cуффари, М.Сc.